10 soruda Cumhurbaşkanı Seçimi ve 28. Dönem Genel Seçimi

Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan, Cumhurbaşkanı Seçimi ve 28. Dönem Milletvekili Genel Seçimi'ne ilişkin açıklama yaptı. Cumhurbaşkanı Erdoğan'ın seçimin yenilenmesi kararı vermesi nedeniyle milletvekili genel seçimi ile cumhurbaşkanı seçimi birlikte yapılacak.  Seçim yenileme kararı ardından seçim sürecinin işleyişi ve seçim yasasındaki değişikliklerin uygulanması gibi konular tartışılıyor. Seçim sürecine ilişkin merak edilenleri 10 soruda derledik.

1- Seçimin yenilenmesi kararı nasıl alınır?

Anayasa'nın 116. maddesine göre, Türkiye Büyük Millet Meclisi (TBMM), üye tam sayısının beşte üç çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar verebiliyor. Cumhurbaşkanının da seçimlerin yenilenmesini kararı alma hakkı bulunuyor. Bu şekilde yenileme kararı verilmesi halinde genel seçim ile cumhurbaşkanı seçimi birlikte yapılacak.

2- Seçimin yenilenmesi kararı alındıktan kaç gün sonra seçim yapılır?

Cumhurbaşkanı Seçim Kanunu'nun 3'üncü maddesine göre, seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi halinde bu karar 48 saat içinde Resmi Gazete'de yayımlanacak ve 60. günü takip eden ilk pazar günü Cumhurbaşkanı ile milletvekili genel seçimi birlikte yapılacak.

3- Seçimin yenilenmesi kararı alınırsa, mevcut Cumhurbaşkanının görevi devam eder mi?

Cumhurbaşkanı Seçimi Kanunu'nun, "Seçim sistemi ve uygulanması"nı düzenleyen 4. maddesinin 4. fıkrası, "Cumhurbaşkanının görev süresinin dolması veya seçimlerin yenilenmesine karar verilmesi ya da seçimlerin tamamlanamaması hallerinde, yenisi göreve başlayıncaya kadar mevcut Cumhurbaşkanının görevi devam eder." hükmünü içeriyor.

4 - Seçim yasalarında yapılan değişiklikler ne zaman uygulanır?

Anayasa'nın 67. maddesinin son fıkrası, "Seçim kanunlarında yapılan değişiklikler, yürürlüğe girdiği tarihten itibaren bir yıl içinde yapılacak seçimlerde uygulanmaz." hükmünü içeriyor.

Seçimlerde yüzde 10 olarak uygulanan ülke seçim barajını yüzde 7'ye indiren, ittifakın aldığı oyların milletvekili hesabı ve dağılımını değiştiren Milletvekili Seçimi Kanunu ile Bazı Kanunlarda Değişiklik Yapılmasına Dair Kanun, 6 Nisan 2022'de Resmi Gazete'de yayımlanarak yürürlüğe girmişti. Buna göre, seçim yasasında yapılan son değişiklik, 6 Nisan 2023'ten sonra yapılacak seçimlerde uygulanabilecek.Oylamalara tek adayla gidilmesi halinde, oylama referandum şeklinde yapılacak. Geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilecek.

5- Seçim yasasındaki değişikliğinin uygulanmasında geçen bir yıllık süre için, "seçimin başlangıç tarihi" mi "oy verme günü" mü esas alınır?

Yüksek Seçim Kurulu (YSK), 4 Mart 2011 tarihli 40 sayılı kararıyla, 298 sayılı Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmen Kütükleri Hakkında Kanun ile 2839 sayılı Milletvekili Seçimi Kanununda Değişiklik Yapılmasına Dair 5980 Sayılı Kanun'un uygulanma süresini tartışmıştı. Kurul, seçimin 12 Haziran 2011 Pazar günü yapılmasına karar verildiğini, seçim yasasına ilişkin değişikliklerin ise 10 Nisan 2010 tarihli Resmi Gazete'de yayımlanarak aynı gün yürürlüğe girdiğini belirtmişti. Kurul, yasa değişikliğinin uygulanmasına ilişkin hesaplamada "oy verme tarihini" esas almıştı. YSK'nin bu kararı diğer seçimlerde de uygulanacak. Bu durumda, hesaplamada "oy verme günü" esas alınacak.

6- Seçim kararı alınmasının ardından YSK'de süreç nasıl işleyecek?

Seçim tarihine ilişkin kararın alınmasının ardından YSK, Cumhurbaşkanı ve 28. Dönem Milletvekili Seçimi için takvimi belirleyip seçimin başlangıç tarihini duyuracak. YSK, iki seçim için tek takvim hazırlayacak. Seçimin iş ve işlemlerini yürütecek YSK'de seçimle ilgili tüm süreçler bu takvime göre işleyecek.

7- Cumhurbaşkanı seçiminde ilk oylamada çoğunluk sağlanamazsa, ikinci oylama ne zaman yapılacak?

Çoğunluk sağlanamazsa, bu oylamayı izleyen ikinci pazar günü seçmenler bir kez daha sandık başına gidecek. Bu seçime, ilk oylamada en çok oy alan iki aday katılacak ve geçerli oyların çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilecek.

Oylamalara tek adayla gidilmesi halinde, oylama referandum şeklinde yapılacak. Geçerli oyların salt çoğunluğunu alan aday Cumhurbaşkanı seçilecek.

8- Seçime giren siyasi partilerin baraj hesaplaması nasıl yapılacak?

Siyasi partilerin milletvekili çıkarabilmesi için ya tek başına ülke seçim barajını geçmesi ya da bir ittifak içerisinde yer alması ve bu ittifakın toplam oyunun geçerli oylara göre belirlenmiş ülke barajını geçmesi gerekecek.

9- Yeni seçim yasasına göre, ittifaktaki kaç parti seçim barajını aşmış sayılacak?

Seçim yasasında değişiklik yapan 7393 sayılı Kanunun 2. maddesine göre, ittifakta yer alan partilerin ayrı ayrı yüzde 7'yi geçmesi gerekmiyor. İttifakın aldığı oy toplamı genel baraj olan yüzde 7'yi geçtiğinde ittifak içindeki tüm partiler barajı geçmiş sayılacak.

10- İttifak içindeki partilerin milletvekili sayıları nasıl hesaplanacak?

Oy toplamı genel barajı geçtiği takdirde, ittifakı oluşturan siyasi partilerin milletvekili sayıları, ittifakın aldığı toplam milletvekili sayısının, her partinin aldığı oy oranına göre dağıtılarak hesaplanacak.​​​​​​​ (NTV)