Deprem uzmanı profesörden TV35'te çarpıcı açıklamalar

EGEPOSTASI-Ege-Koop Genel Başkanı Gazeteci Yazar Hüseyin Aslan’ın sorularını yanıtlayan DAUM Kurucu Başkanı ve eski müdürü Prof. Zafer Akçığ, TUBİTAK’ın geliştirdiği ve sadece İzmir’de olan bir proje olduğunu belirterek, AFAD ve büyükşehir belediyesinin projesinin ortakları olduğunu söyledi.

DAUM Kurucu Başkanı Prof. Zafer Akçığ, İzmir’deki binaların çoğunun 40-50 yıllık olduğunu, beklenen deprem şiddetinin 6,5 olduğunu belirterek, “Dünya sıralamasında İstanbul ilk on, biz ilk 20’deyiz. 1688 yılında olan deprem İzmir’i ilk kez yıkmış. İzmir ve Manisa birlikte yıkılmış. İstatistiki olarak geçmişe dönük geleceğe ışık tutacak açıklamaları yapmaya çalışırız. İzmir’de tekrar deprem olması için 330 küsur yıl lazım. Bu süre doldu. Ama bunlar net kesin değil. On yıl sonra da olabilir. Şu anda İstanbul için konuşuluyor mesela. Hangi fayın kırılacağını da biliyoruz artık ama ne zaman ve fayın neresinde olacağını bilmiyoruz. Aşağı yukarı İzmir için beklediğimiz beklenebilecek 6,5 büyüklüğünde bir deprem. Bu bile İzmir’de çok hasar yapar. Çünkü zeminler maalesef iyi değil” dedi.

Her belediyenin deprem birimi olmalı

“Bir deprem olacak. Bir şekilde bir yerde olacak. Biz bütün olayı gördük bu çalışmayla” diyen Prof. Zafer Akçığ, “Şimdi ne lazı? Bir temel attık. Şuraları şuraları tehlikeli. Bunları lokalize edelim. Büyük paralar harcanmadan bunları daraltıp bakmalıyız. Yeni imara açılacak alanları kat yükseklikleri dahil planlayacaksınız. Nereye ne yapacağımızı bileceğiz artık. Belediyelerde sadece jeofizik ve jeoloji mühendisi olması değil, her belediyenin bir deprem birimi olmalı. Ama kağıt üzerinde değil. Deprem risk birimi var İzmir’de ama ben 40 yıldır bu birimin ne yaptığını bilmiyorum vatandaş olarak. En azından bilgilendirme yapılmalı. Ne yapıyorsunu? Yeni imar alanları için şart. Büyükşehirler bu konuda birinci yetkili. İmara açılmış, kentsel dönüşüm alanlarında, planlamanızı ada bazında yapacaksınız” diye konuştu.

PROGRAMIN SATIR BAŞLARI:

İzmir hem hazır hem hazır değil dersem biraz çelişkili bir cevap olacak ama, İzmir’in elinde altyapı var. Proje var. Bunun üzerine yapılması gereken var. Böyle bir proje Türkiye’nin hiçbir ilinde ve ilçesinde yok. Bu proje İzmir Menemen ve Aliağa ilçelerini kapsayan bir proje. Çeşme ve Karaburun tarafına doğru da bazı istasyonlarla yenileniyor. Bir takım ilaveler yapılması lazım. Bu projede bir kamu projesi. TUBİTAK’ın araştırma geliştirme projesi. Buna müşteri lazım. Bunun müşterileri İzmir Büyükşehir Belediyesi ile AFAD. Bunların talebi bizim teknik olarak yüklenici grubu biz ve parayı veren de TUBİTAK. 2008 yılında başladı, 2014 yılında sonuçlandı. 2 milyon 700 bin lira başlangıç parası idi. TUBİTAK parasını verdi. Bu projeden çıkan sonuçları uygulayacaklar. Büyükşehir ve AFAD’ın uyacaklarına dair sözü var. AFAD şu anda uyguluyor. Büyükşehir ne alemde bilmiyorum.

Projeyi ilk kez burada açıklıyorum

Bir kavgamız var. Her depremde bir fay konusu gündeme gelir. 99’dan beri ancak bunu öğretebildik galiba. Fay kaynak olarak önemli. Diri faylar her zaman deprem üretebilir, diğeri de bir depremde yeni bir fayın oluşması gibi. Mesela tam anlamıyla Seferihisar bunun örneğidir. 2005 depremlerinde. Bunlar İzmir’i tehdit eden faylar. Bu proje daha önce yayınlanmadı. İlk kez burada söylüyorum. Beni faylar çok ilgilendirmiyor çünkü bunların hepsi üretebilir. Bütün faylar üretiyor depremi bu haritada. Hepsi de diri fay.

Ne zaman ve fayın neresinde olacağını bilmiyoruz

Dünya sıralamasında İstanbul ilk on, biz ilk 20’deyiz. 1688 yılında olan deprem İzmir’i ilk kez yıkmış. İzmir ve Manisa birlikte yıkılmış. İstatistiki olarak geçmişe dönük geleceğe ışık tutacak açıklamaları yapmaya çalışırız. İzmir’de tekrar deprem olması için 330 küsur yıl lazım. Bu süre doldu. Ama bunlar net kesin değil. On yıl sonra da olabilir. Şu anda İstanbul için konuşuluyor mesela. Hangi fayın kırılacağını da biliyoruz artık ama ne zaman ve fayın neresinde olacağını bilmiyoruz.

Büyükşehir belediyesi izleme merkezi oluşturarak

Bu projede, jeolojik jeofizik ve jeoteknik çalışmalar var. Jeolojik olarak yüzey gözlemleri ile bölgedeki bütün yapıların özelliklerini, uzanımlarını, şekillerini ortaya koyduk. Fayları tekrar gözden geçirdik. Jeofizik ile yeraltını çektik. En sonunda jeoteknik çalışmalarla İzmir’de iki çalışmanın ışığında 5 bin metre zemin sondajı yaptık. Bunun 1500 metresi 300 metre derinliğe kadar uzanacak. Buradan çıkan sonuçlar değerlendirildi bir bütünün halkaları ortaya çıktı. İzmir’e 20 tane ivme ölçer merkezi kuruldu proje ile. Biz kurduk ama AFAD’a aktardık. İzmir yarımada 24 saat AFAD tarafından dinleniyor yani. Talep eden kamu kurumları varsa, ki bence büyükşehirin yapması gerekenlerden biri izleme merkezi oluşturarak bu kayıtları izlemeli. Bir depremde şehirdeki en büyük hasar nerede, iki üç dakika içinde görüp kurtarma ekiplerini yönlendirirsiniz. Faylar beni bu bağlamda ilgilendirmiyor. Hangisi üretirse üretsin başımıza ne gelir ona bakacağız.

İzmir için 6,5 şiddetinde bekleniyor

İzmir’de olan 3 tarihsel deprem var, İzmir fayı üzerinde olan. İzmir fayı Asansör, Dario Moreno’nun olduğu yerden geçiyor. Yeni kale biri. Tarihsel kayıtların söylediği 6.8 şiddetinde deprem olabileceği. İzmir Manisa birlikte yıkılmış milattan önce, üç defa. 20 bin ölüden bahsediliyor. Beklenti tabi bu kehanet değil. Aşağı yukarı İzmir için beklediğimiz beklenebilecek 6,5 büyüklüğünde bir deprem. Bu bile İzmir’de çok hasar yapar. Çünkü zeminler maalesef iyi değil. Fayın yakınlığı uzaklığı, üreteceği özellikler önemli.

Zemin ve binanınız aynı periyotta titreşmemesi önemli

Yüzeyde olan yatay kuvvet. İvme yani önemli. sonra, büyütme. Kaynaktan etki ettiği yere gelene kadar depremi arttırması. Kaynakta beş olanın size altı olarak gelmesi gibi. Sıvılaşma. Sulu zeminler depremde en büyük tehlike faktörlerinden biri. Gevşek bataklık olan yerler, Mavişehir Karşıyaka alanı, Bornova, Güzelbahçe geçildikten sonraki kesim. Buraların belli yerlerinde su var. Binanız sallanıyor. Zeminin de titreşme özelliği var. Zemin de binanız da titreşiyor. Zemin ve binanızın aynı periyotta titreşmemesi önemli olan.

Deprem Risk Birimi var ama…

Deprem olacak. Bir şekilde bir yerde olacak. Biz bütün olayı gördük bu çalışmayla. Şimdi ne lazı? Bir temel attık. Şuraları şuraları tehlikeli. Bunları lokalize edelim. Büyük paralar harcanmadan bunları daraltıp bakmalıyız. Yeni imara açılacak alanları kat yükseklikleri dahil planlayacaksınız. Nereye ne yapacağımızı bileceğiz artık. Belediyelerde sadece jeofizik ve jeoloji mühendisi olması değil, her belediyenin bir deprem birimi olmalı. Ama kağıt üzerinde değil. Deprem risk birimi var İzmir’de ama ben 40 yıldır bu birimin ne yaptığını bilmiyorum vatandaş olarak. En azından bilgilendirme yapılmalı. Ne yapıyorsunu? Yeni imar alanları için şart. Büyükşehirler bu konuda birinci yetkili. İmara açılmış, kentsel dönüşüm alanlarında, planlamanızı ada bazında yapacaksınız.

Denetim firmalarını sigorta şirketleri denetlesin

İzmir’de şimdi bir komedi oynanıyor, binayı yıkıyorlar yapıyorlar üzerine de kentsel dönüşüm diyorlar. Binayı yeniden yapıyorlar sadece. Oraya bu dediklerim yapılsa beş kat yerine on beş kat vereceksiniz belki. Büyükşehir belediyelerine çok büyük görev düşüyor. Zararın neresinden dönsek kardır. Denetim firmalarını sigorta şirketlerine bağlayacaksınız. Sigorta olursa bakın nasıl gelinir. Sigorta şirketleri onları çok güzel denetler.

Deprem toplanma yerleri açıklanmalı

Yerinizden ayrılmayın, ayakta durmayın. İlk darbeyi atlatacağınız bir kolon altı, eşik altı bulun. Dolapların sabitlenmiş olması önemli. Onların oluşturduğu bir boşluk varsa oralara sığınmak ya da bir masanın altına sığınmak önemli. Bitince patır kütür ayağa kalkmayın. Nerede toplanacağı bilinmiyor henüz gerçi. Büyükşehirler belediyesi bunları belirleyip açıklamalı. Vatandaş hangi mahalleye, nereye gideceğini bilmeli yoksa kaos olur.

İzmir’de binaların çoğu 40-50 yıllık

Büyükşehir binasının depreme karşı güçlendirilmeli lazım. Dikkatli ve ciddi bir planlamayla her şey basit. Ama güzel bir ekiple altı ayda planlarsınız. Kentsel dönüşüm çerçevesinde bunlar yapılmalı. Bir yerden başlamalı. Başlamak bitirmenin yarısıdır. 6,5 şiddetinde ve  40 saniye sürerse yıkım olur İzmir’de. Karşıyaka, Mavişehir balçık. İzmir’deki binaların çoğu 40-50 yıllık. İzmir’de bir deprem olacak. Ama zamanı bilmiyoruz. Çok disiplinli, multi disiplinerli bir birim olmalı büyükşehirde. Psikoloğa kadar.