Enflasyon yükseliyor: Çalışanlara ara zam yapılacak mı?

Çalışanların maaşları yüksek enflasyon karşısında erirken kimi şirketler ara zam yapma kararları aldı. Ancak özel sektörde çalışan milyonlarca kişi için durum henüz belirsizliğini koruyor. Türkiye’de ve dünyada bazı şirketler enflasyon karşısında çalışanlarının ücretlerini güncellerken asgari ücret zammı içinse yetkililerin açıklamaları takip ediliyor.

Asgari ücret zammı için Cumhurbaşkanı Recep Tayyip Erdoğan 2023 Ocak ayını işaret ederken memur zamlarında ise toplu sözleşme gereğince temmuz ayında enflasyon düzenlemesi yapılacak.

TÜİK verilerine göre, tüketici fiyatlarında 2022 yılı mayıs ayında bir önceki yılın aralık ayına göre yüzde 35,64, bir önceki yılın aynı ayına göre yüzde 73,50 olarak gerçekleşti. Türk lirasının değerindeki sert gerileme, enerji ve gıda fiyatlarındaki yüksek artışlar nedeniyle hızla yükselen enflasyon sene başında yapılan ücret zamlarının erimesine neden oldu.

ZAMLAR HIZLA ERİDİ

Türk-İş mayıs ayı ‘Açlık Yoksulluk Sınırı Araştırması’na göre, son 1 yılda gıda enflasyonu 2 katına çıkarak yüzde 107 arttı. Bununla birlikte dört kişilik bir ailenin sağlıklı, dengeli ve yeterli beslenebilmesi için yapması gereken aylık gıda harcaması tutarı (açlık sınırı) 6 bin 17 TL'ye, gıda harcaması ile giyim, konut (kira, elektrik, su, yakıt), ulaşım, eğitim, sağlık ve benzeri ihtiyaçlar için yapılması zorunlu diğer aylık harcamalarının toplam tutarı (yoksulluk sınırı) 19 bin 602 TL'ye yükseldi.

Temel ihtiyaçların fiyatlarındaki sert artış ise çalışanlardaki zam beklentisini artırdı. Toplu sözleşmeye göre yıl ortasında memurların maaşlarında resmi enflasyon oranında güncelleme yapılıyor. Ancak özel sektörde maaşlar büyük ölçüde yıllık olarak güncelleniyor.

Memur maaşları için yapılacak zam oranı altı aylık enflasyon oranına göre hesaplanacak. Ancak milyonlarca özel sektör çalışanı için durum hâlâ belirsizliğini koruyor. Kimi şirketler çalışanlarına ara zam yapacağını duyururken pek çok şirkette belirsizlik devam ediyor.

PEK ÇOK ŞİRKET ARA ZAM YAPACAK

İnsan kaynakları şirketleri Mercer Türkiye ve PERYÖN iş birliğinde yapılan ‘Nisan 2022 Ücret Artış Trendleri Ara Anketi'nin sonuçlarına göre 2022 yılında şirketin anketine katılan firmaların yüzde 63,9'u ek ücret artışı gerçekleştirecek. Firmaların 2022 yılında yapacağı ücret artışı ise ortalama yüzde 58 olacak.

Toplam 16 sektörden 464 firmanın katıldığı anketin sonuçlarına göre; 2022 yılında firmalar yüzde 58 ücret artışı gerçekleştirecek. Firmaların yüzde 63,9'u ise ek ücret artışı yapacak. Yabancı sermayeli firmalarda bu oran yüzde 70,7 olarak gözlemlenirken, yerli firmalarda ise yüzde 53,3 olarak görülüyor.

ZİNCİR MAĞAZACILARDAN ARA ZAM VURGUSU

Bu ayın başında düzenlenen Perakende Günleri'nde konuşan Zincir Mağazalar Derneği (ZMD) Başkanı Serhan Tınastepe ise “Enflasyondan en fazla sabit gelirliler etkilendi. Gelirleri ciddi derecede eridi. Yılbaşında güçlü bir zam yaptığımızı düşündük fakat 3-4 ayda bu maaşlar enflasyon karşısında eridi. Birçok üyemiz ara zamlar ile çalışanlarını destekleme gayreti içinde. Üyelerimizin tamamına yakını ya ara zam yaptı ya da temmuz da yapacak” dedi.

Bununla birlikte sanayiciler ve iş dünyası da asgari ücrete ara zam konusuna sıcak baktıklarını belirten açıklamalarda bulundu.

İŞ DÜNYASI ASGARİ ÜCRETİ YETERSİZ BULUYOR

Türk Sanayicileri ve İş İnsanları Derneği (TÜSİAD) Başkanı Orhan Turan sene başında asgari ücrete yapılan yüksek zam oranına rağmen alım gücünün hızla düştüğünü, doğru ekonomi politikaları olmadan ücret ayarlaması yapılmasının yetersiz olacağını belirtti.

Müstakil Sanayici ve İşadamları Derneği (MÜSİAD) Başkanı Mahmut Asmalı ise alım gücünün düştüğünü ve asgari ücretin yükseltilmesi gerektiğini belirterek, enflasyonla mücadelede asgari ücret artışından ziyade kalıcı ekonomik politikaların olmasına işaret etti.

Ege Bölgesi Sanayi Odası (EBSO) Başkanı Ender Yorgancılar, yılbaşında asgari ücrete yapılan zammın enflasyon karşısında eridiğini belirterek, “ÜFE- TÜFE'nin ortalamasında çalışanlara zam yapma durumu doğdu. ‘Benim sorunum değil' deyip kenara oturup bakmak doğru değil. Eğer sosyal yaşam dengesini kuramazsak iş farklı boyutlara gider” dedi.

BANKACILIK SEKTÖRÜ DE ZAM YAPACAK

Özel sektörde ilk zam haberleri ise kârlarını büyük oranda artıran bankacılık sektöründen geldi.  Garanti Bankası’nın nisanda çalışanlarına zam yaptığı öğrenildi.

Bununla birlikte Akbank da çalışanlara zam yapılacağını duyurdu. Öte yandan QNB Finansbank’ın ve TEB’in de yıl içerisinde ara zam yapacağı duyurulmuştu.

DÜNYA DEVLERİ ÜCRETLERİ ARTIRIYOR

Enflasyonun son bir yıldır dünyanın gündemine girmesiyle birlikte küresel şirketler de ücretlerde artışa gidileceğini duyurdu. Türkiye’de milyonlarca özel sektör çalışanı için alacakları ücret hâlâ belirsizliğini korurken dünyada dev şirketlerde yapılan ücret zamları dikkat çekti.

ABD’de yüzde 8,5’le 40 yılın en büyük enflasyonun görülmesinin ardından büyük teknoloji şirketleri çalışanlarının maaşlarını artırdı. Apple, rekor enflasyona karşı maaşların artırılacağını duyurdu.

CNBC’ye göre teknoloji devi, perakende çalışanları için başlangıç ​​saatlik ücretini saatte 20 dolardan 22 dolara yükseltti. Ücret artışları temmuzda ayında yürürlüğe girecek ve yalnızca ABD’deki çalışanlar için geçerli olacak. Apple’ın kararı Amazon, Google, ve Microsoft’un ardından geldi.

AMAZON’DAN BÜYÜK ZAM

Amazon şubat ayında en iyi yetenekleri elinde tutabilmek adına maksimum maaş sınırını yaklaşık iki katına çıkardı. E ticaret devi 2021’de dünya çapında 1,6 milyon istihdam sağladığını belirtirken çalışanlarına ödediği maksimum maaşı 160 bin dolardan 350 bin dolara yükseltti

Google mayıs ayında performans sisteminde yaptığı güncelleme ile birlikte çalışanların ücretlerinin artmasını sağlarken Microsoft CEO’su Satya Nadella da mayıs ayında çalışanlara, çalışanlar artan enflasyonla mücadele ederken şirketin ödemeleri artırdığını söyledi.

Öte yandan kahve devi Starbucks da 3 Mayıs’ta ABD’deki mağazalarında ücretleri artıracağını duyurdu.

Financial Times’ın haberine göre, enflasyonun yüzde 2 olduğu Japonya’da da Toyota, Hitachi ve Toshiba gibi Japon teknoloji devlerinin 2022’de maaş artışına gittiği belirtildi.