Karşıyaka'da 'Anıt' tartışması

Karşıyaka'da Anayasa Meydanı'nda bulunan Atatürk, Annesi ve Kadın Hakları Anıtı'nın Karşıyaka Belediyesi tarafından büyütülmesi projesi kriz yarattı.

Karşıyaka’daki Anayasa Meydanı’nda bulunan “Atatürk, Annesi ve Kadın Hakları Anıtı”, Karşıyaka Belediyesi tarafından yürütülen girişimler sonucunda yenilenmeye başlandı. Belediye; Körfez kıyısında bulunmasının da etkisiyle yoğun şekilde aşınan, resmi kuruluşlarca ‘ağır hasarlı’ raporu verilen ve can-mal güvenliği açısından risk taşıdığı tespit edilen yapının, aslına uygun olarak yeniden inşa edilmesi için modern bir proje hazırladı. Yasal izinlerin alınması ve ihale sürecinin ardından, bu hafta itibariyle projenin uygulamasına geçildi.

İZMİR’E IŞIK SAÇACAK

Çalışmalar kapsamında; Atatürk, Annesi Zübeyde Hanım ve mermi taşıyan Türk analarının yanı sıra öğretmen, hukukçu, kimyager olarak tasvir edilen kadın heykellerinin bulunduğu Anıt, 15 metreden yaklaşık 42 metreye yükseltilecek. 72 adet fore kazık çakılacak. Etkili bir ışıklandırma sistemiyle Körfez’in her yerinden göru'nmesi sağlanacak. Anayasa Meydanı da yenilenecek. Tören alanı olarak kullanılan kısım büyütülerek, aynı anda daha kalabalık topluluklara hizmet edebilir hale getirilecek. Çalışmalar yaklaşık 6 ayda tamamlanacak. Ayrıca, eski yapının parçalarından da çeşitli anı eşyaları üretilecek.

“DURUŞUMUZUN SİMGESİ”

Karşıyaka Belediye Başkanı Hüseyin Mutlu Akpınar, “Atatürk, Annesi ve Kadın Hakları Anıtı, Karşıyakamızın ve Karşıyakalılık duruşunun güçlü bir simgesidir. Hem adı hem de anlamı itibariyle bizim için çok değerli bir miras, geleceğe taşımamız ve yüzyıllar boyunca yaşatmamız gereken bir yapıdır. Bu anlayışla, Anıtımızı yenilemek ve layık olduğu görümüne kavuşturmak amacıyla yola çıktık. Ancak ne yazık ki yapılan araştırmalar, laboratuvar ve test sonuçları, yapının neredeyse güçlükle ayakta kaldığını ortaya koydu. Bu nedenle tadilat ve onarım yerine, yeniden inşa etme yoluna gittik. Anıtımız yeni haliyle Karşıyaka’ya çok yakışacak ve İzmir’in de parmakla gösterilen yapılarından biri olacak” dedi.

SÜREÇ NASIL İŞLEDİ'

1972-1973 yıllarında inşa edilen Atatürk, Annesi ve Kadın Hakları Anıtı’nda; bulunduğu yer göz önüne alındığında (tuzlu suya maruz kalması) yüksek korozyon meydana gelmiş, beton ve donatının birbirinden ayrılarak beton dayanımının azaldığı, sert rüzgarlarla oluşan salınım nedeniyle betonların parçalandığı, bağımsız kuruluşlarca yapılan laboratuvar ve test sonuçlarıyla oluşturulan raporda görülmüştür. Bu raporla yapının ağır hasarlı, yıkılma olasılığının yüksek olduğu, can ve mal güvenliği açısından risk teşkil ettiği sonucuna varılmıştır. Anıtın, telif sahibi Prof. Dr. Tamer Başoğlu'nun onayı ile hazırlanan ve İzmir Büyükşehir Belediyesi Etüt ve Projeler Daire Başkanlığı onaylı projesinin, teknik şartnameye uygun olarak yeniden inşa edilmesi ve uygun çevre düzeninin yapılması ihtiyacı doğmuştur.

DAVA AÇMAYA HAZIRLANIYORLAR

Öte yandan anıtın yenilenme kararı sosyal medyada da gündem oldu. Projeye karşı çıkan gazeteci Mustafa Feyzi Hepşenkal ile avukat Murat Fatih Ülkü, yargı süreci başlatacaklarını belirterek, Karşıyaka Belediyesi'nden bu konuyla ilgili alınan meclis kararının bir örneğini istedi.

Kendilerinin de Karşıyaka ilçesinde ikamet ettiklerini belirten Mustafa Feyzi Hepşenkal ve Murat Fatih Ülkü, Alaybey Mahallesi'nde bulunan, Karşıyaka ve İzmir genelinde kısaca 'anıt' olarak bilinen, tarihsel ve sosyal bir öneme sahip 'Atatürk, Annesi ve Kadın Hakları Anıtı'nın yıkılıp, yerine yenisinin yapılacağının medyaya da yansıdığını söyledi.

Hepşenkal ve Ülkü, yerine daha görkemlisi yapılmak istenen 'Atatürk, Annesi ve Kadın Hakları Anıtı'nın yapılış sürecine, Karşıyakalılar'ın maddi-manevi katkısına, bu anıtın simgelediği değerler ve kavramlara dikkat çekti. Yapılışından bu yana geçen 45 yılda Karşıyaka ile bütünleştiğini, ayrılmaz bir parçası haline geldiğini belirtti.

Hepşenkal ve Ülkü Karşıyaka Belediyesi'ne verdikleri dilekçelerinin devamında şöyle dedi: 

"Bazı anıtlar, kentin bir parçasında keşfedilmeyi bekler, bazı anıtlar kent ile bütünleşmez, bütünleşemez ama bazı anıtlar, tam da 'Atatürk, Annesi ve Kadın Hakları Anıtı' gibi, içinde bulundukları bölge ve sosyal yapının ayrılmaz bir parçası haline gelirler. Bu bütünlüğün devam etmesi, anıtın varlığı kadar, bölge ve sosyal yapı açısından da büyük önem taşır. Bazen de, tam da 'Atatürk, Annesi ve Kadın Hakları Anıtı' gibi, bir anıt olmanın tam anlamını yansıtır biçimde, hatta ötesine de geçerek, o kent ile o kentin insanlarıyla bütünleşirler. İşte tam da bu nedenlerle, bu 'anıt' Karşıyaka'dan da, Karşıyakalaı'dan da ayrılmaz. Bu bütünlüğü ayırmak, yeniliyoruz adı altında yıkıp, yeniden yapmak, anıtı yenilerken, geçmiş ile bağını koparmak, sadece bir anıtı yeniden yapmaktan çok daha büyük anlam taşır. Bu bütünlüğü ayırmak, Karşıyaka'dan, Karşıyaka'nın tarihinden, Karşıyakalılık'tan bir şeyler koparmak demektir. Karşıyaka Belediye Meclisi kararı ve bu karar çerçevesinde Karşıyaka Belediye Başkanlığı tarafından tesis edilen işlemler hakkında yargısal denetim süreci başlatılacaktır. Tarafımızdan başlatılacak yargısal denetime esas olmak üzere, Karşıyaka'da ikamet etmekte oluşumuz, konuyla doğrudan ilgimiz ve Bilgi Edinme Hakkında Kanunu çerçevesinde, meclis tarafından alınan bu kararın örneğini tarafımıza verilmesini talep ediyoruz." 

MAHKEMELİK OLACAK

Güngören, anıtın yıkılması yerine, aslına uygun ve özgün haline sadık kalınarak restore edilmesi olduğunu, bunu yaparken kentli olma anlayış ve bilinciyle, Karşıyaka ve İzmirlilere danışılarak bunun gerçekleşmesini sağlamayı dilediklerini söyledi. Eserin çevre düzenlemesi ile beton dikitlerin gerçek müellifi Mimar Erkal Göngören'in yasal temsilcileri olarak anıtın yıkılıp yerine daha büyüğünün yapılmasını istemediklerini dile getiren Güngören "Daha önce yasal yollardan bu çalışmaya karşı çıktık. Bundan sonraki süreçte de haklarımızı yasal yollarla korucağız. Bu babam ve onun şahsıda tüm sanatçılara, emeklerine saygının bir gereğidir" dedi.

Göngören'in basın açıklamasına anıtın yıkılıp yerine daha büyüğünün yapılmasına karşı çıktıkları açıklanan Degoned Derneği, Karşıyaka Halk Forumu, Karşıyaka Hareketi, Karşıyaka Dergisi, Karşıyaka Liseliler Grubu, Kent Stratejileri Merkezi, TMMOB Mimarlar Odası İzmir Şubesi, Şehir Plancıları Odası, Peysaj Mimarları Odası İzmir Şubeleri'nden temsilciler de katıldı. (DHA)

ATATÜRK, ANNESİ VE KADIN HAKLARI ANITI

Atatürk, Annesi ve Kadın Hakları Anıtı, Anayasa Meydanı'nda bulunuyor. 1972 Yılında mimar Erkal Güngören ve Prof. Dr. Tamer Başoğlu tarafından yapıldı. Her yönden gelinip içinden geçilebilen, içindeki yazıları okunabilen, seyirci ile bütünleşen bir anıt olması düşünüldü. Alandaki döşemeye yapılan ve üzerinde yürünen daha sonra plaklaşarak yükselmeye başlayan elemanlar, çiğnenmekte olan kadın haklarının, Atatürk ve kurduğu Cumhuriyet ile yücelmeye başladığını simgeler. Atatürk ve O'nun belli başlı ilkelerini de simgeleyen bu dikit plaklar bronz bir kuşakla sıkı sıkıya kucaklanmıştır. Üzerinde Ulu Önder Atatürk, annesi Zübeyde Hanım, mermi taşıyan cefakar Türk anası, cumhuriyet ve demokrasi ile başlayan seçme, seçilme ve her dalda yetişen ve uğraş veren Türk kadınları öğretmen, hukukçu, kimyager olarak kabartma figürlerle tasvir edilmiştir. Cumhuriyet'in 50. yılında açılan ulusal bir yarışmada birincilik ödülü alarak yapımına 1972'de karar verilmiş, 1973 yılında hizmete açılmıştır. (DHA)