Kritik görüşmeler başlıyor; Dünyanın gözü orada

Suriye krizine diplomatik çözüm aranacak Cenevre görüşmeleri bugün başlıyor. Esad yönetimi ile Suriyeli muhalif grupların temsilcilerinin BM aracılığında görüşeceği konferansın ölü doğma riski ise sürüyor. Suriye muhalefeti görüşmeleri boykot kararı aldı. Toplantıya kimlerin katılacağı konusunda belirsizlikler giderilemezken, restleşmeler Perşembe günü de devam etti. Peki görüşmelerde ne amaçlanıyor, tarafların beklentileri nele? İşte 5 soruda Cenevre müzakereleri...

Ege Postası
29.01.2016 - 10:24

BM Sözcüsü, Cenevre'deki Suriye görüşmelerinin planlandığı üzere bugün başlayacağını açıkladı.

Birleşmiş Milletler, İsviçre'nin Cenevre kentinde yapılması planlanan Suriye görüşmelerinin planlandığı üzere bugün başlayacağını açıkladı. Sözcü, "Kesin bir zaman, mekan ve toplantıya kimin katılacağı hakkında net bir bilgi yok" ifadesini kullandı.

Şam heyeti ile Esad karşıtı gruplar arasındaki Suriye görüşmelerinin bugün yapılması bekleniyor. Ne var ki, görüşmelere katılacak 'muhalif' grupların hangileri olduğu belirsizliğini koruyor. Riyad'da belirlenen yönetim karşıtı grubun Genel Koordinatörü Riyad Hicab, Cenevre görüşmelerine katılmayacaklarını açıklamıştı.

CENEVRE MÜZAKERELERİNİN AMACI NEDİR'
İsviçre'nin Cenevre kentinde yapılacak görüşmelerin öncelikli hedefi, öncelikle Suriye'de ateşkesin sağlanması. Ardından da ülkede bir geçiş hükümetinin kurulması ve serbest seçimlerin organize edilmesi amaçlanıyor.

Suriye'de barışçıl çözüm için geçen kasım ayında Viyana'daki Suriye toplantısında taraflar arasında müzakerelerin başlaması, BM denetiminde muhalefet bileşenlerinin belirlenmesi, ateşkes sağlanması, 6 ay içinde geçiş süreci, yeni bir anayasa hazırlanması ve 18 ay içinde seçim yapılması konularında uzlaşmaya varılmıştı.

KİMLER KATILACAK'
Birleşmiş Milletler (BM) Suriye Özel Temsilcisi Staffan de Mistura salı günü görüşmelerin taraflarına resmi davetiyelerin gönderildiğini duyurdu, ancak hangi grupların davet edildiği konusunda kamuoyuna bir açıklama yapmadı. Masada Esad rejimi ve Suriye muhalefetinden temsilcilerin olması beklenirken ABD, Rusya, Türkiye, Fransa ile birlikte Arap dünyasından temsilcilerin de katılması bekleniyor. PYD düğümü ise henüz çözülmedi.

Esad rejimine verdiği destekle bilinen Rusya, IŞİD’e karşı mücadelesiyle ön plana çıkan Kürt Demokratik Birlik Partisi'nin de (PYD) müzakere masasına davet edilmesini talep ediyor. Türkiye ise PYD’nin silhalı gücü YPG'nin Kandil ile bağlantılı olduğu gerekçesiyle görüşmelere katılmasını kategorik olarak reddediyor. PYD lideri Salih Müslim BM’den resmi bir davet almadıklarını doğruladı. Suriyeli muhalif gruplardan oluşan Suudi Arabistan destekli Üst Düzey Müzakere Komitesi de PYD'nin "rejime yakıng" olduğu gerekçesiyle görüşmelere katılımına itiraz ediyor.

SURİYE MUHALEFETİ KATILACAK MI'
Suriye'deki Sünni muhalefetin en önemli temsilcisi sayılan Suudi Arabistan destekli Üst Düzey Müzakere Komitesi'nin müzakerelere katılıp katılmayacağı hala kesinlik kazanmadı. Suudi Arabistan'ın başkenti Riyad'da bu konudaki görüşmeler devam ediyor. Arap televizyonlarında, muhalif grubun kararını vermeden önce müzakerelere katılmak için öne sürdüğü şartların BM tarafından kabul edilip edilmediğine dair yanıtı beklediği ifade edildi. Muhaliflerin Esad rejiminin sivillere yönelik saldırılara ve ablukalara son vermesi istediği belirtiliyor.

GÖRÜŞMELER NE KADAR SÜRECEK'
Pazartesi günü başlaması planlanan görüşmeler katılımcı listesi krizi nedeniyle cumaya ertelenmişti. Görüşmelerin ilk etabının iki ile üç hafta arasında sürmesi ve Suriye’nin genelini kapsayacak bir ateşkes planı üzerinde yoğunlaşması bekleniyor. Ayrıca Suriye'ye insani yardımların genişletilmesinin de görüşmelerde ele alınması bekleniyor.

BAŞARIYA ULAŞMA ŞANSI VAR MI'
Uzmanlar Cenevre müzakerelerinden büyük bir beklenti içinde olunmaması gerektiğine dikkat çekiyor. Londra'daki King's College'in terörle mücadele uzmanlarından Peter Neumann, halihazırda taraflar üzerindeki siyasi baskının büyük olmadığına, o nedenle tarafların büyük tavizler vermeye hazır olmadıklarına dikkat çekti. Uzman önceliğin ateşkes ve insani bölgeler oluşturulması olduğunu belirtti. Neumann, IŞİD'in geriletilmesinin de öncelikler arasında olduğunu vurguladı.

MUHALEFETİ KİM TEMSİL EDECEK'
Suriye yönetiminin karşısına çıkarılmak üzere hazırlanan ve ‘Rusya listesi’ ve ‘Riyad listesi’ diye anılan iki heyetle ilgili sorunlar ise dün de çözülemedi. Riyad’da başta Suriye Ulusal Koalisyonu olmak üzere farklı muhalif grupların bir araya gelmesiyle oluşturulan Yüksek Müzakere Heyeti (YMH) ise BM’ye sunduğu şartlar kabul edilene kadar müzakerelere katılmayacaklarını açıkladı. Suriye Ulusal Konseyi Başkanı George Sabra dün yaptığı açıklamada “Yarın Cenevre’de YMH Cenevre’de olmayacak” dedi. YMH üyesi Riyad Hicab da, talepleri karşılana kadar masaya oturmayacaklarını söyledi.

YMH Cenevre’ye gitmek için şu şartları ileri sürmüştü:
- Rusya ve Suriye ordularının yürüttüğü askeri operasyonlara son verilsin.
- Kentlerdeki kuşatmaların kaldırılsın.
- Sivillere insani yardımlar ulaştırılsın.
- Tutuklular bırakılsın.

KİM DAVET EDİLMEDİ
Terör örgütü PKK’nın Suriye kolu PYD’nin yanı sıra, Suriye’de geniş bölgeleri kontrol altında tutan IŞİD ve El Nusra Cephesi konferansa davet edilmedi.

TARAFLAR YÜZ YÜZE Mİ GÖRÜŞECEK'
Konferansta Suriye yönetimi ile muhalifler aynı masa etrafında buluşmayıp ayrı odalarda oturacak. BM Özel Temsilcisi Staffan de Mistura odalar arasında mekik dokuyacak.

TÜRKİYE KATILACAK MI'
De Mistura ABD, Rusya ve Türkiye gibi aktörlerin gözlemci olarak temsilci bulundurup bulundurmayacağı sorusuna yanıt verirken, toplantının Suriyeliler arasında olduğunu ve Suriyeli olmayanların davet edilmediğini söyledi. Bugün toplanılması halinde ikinci turun 9 Şubat’ta yapılması öngörülüyor.

BU KONFERANSIN ÖNCEKİLERDEN FARKI NE'

*Önceki iki konferanstan farkı, Rusya gibi Suriye yönetimini destekleyen İran’ın da sürece dahil edilmiş olması. 14 Kasım’da Viyana’da İran’ın da dahil olduğu Suriye Destek Grubu oluşturulmuş ve bir yol haritası benimsenmişti. Buna göre müzakereler başladıktan sonra altı ay içinde geçiş hükümeti kurulacak, 18 ayda anayasa yazılacak ve seçimlere gidilecek.

*Cenevre’de yapılan ilk iki toplantı Esad yönetiminin çok zor durumda olduğu dönemlerde gerçekleşmişti. Şimdi ise Rusya’nın 30 Eylül’de başlayan müdahalesiyle Suriye yönetimi kendini garantiye almış durumda.

*İlk konferansta muhalifleri Körfez-Batı destekli koalisyon temsil ederken bu kez Şam’ın karşısına iki heyet çıkıyor.

*Mülteci akını nedeniyle Avrupa kanadı da bu kez krizin derhal çözülmesi için bastırıyor.

Riyad heyeti: Suriye barış görüşmelerine katılmıyoruz
Suudi Arabistan, Türkiye ve Katar destekli Suriyeli muhalifler heyeti, Birleşmiş Milletler'in (BM) arabuluculuğu ile Cenevre'de düzenlenmesi planlanan barış görüşmelerine katılmama kararı aldı.

Riyad heyeti, Suriye Devlet Başkanı Beşar Esad'dan iyi niyet adımlarının gelmediğini söyledi.

Riyad heyeti, bugün başlaması planlanan görüşmelere katılmak için Suriye ordusunun düzenlediği hava saldırılarını sonlandırmasını önkoşul olarak BM'ye iletiyordu.

Riyad'da oluşturulan Yüksek Müzakere Komitesi üyesi George Sabra, "Kesinlikle Cenevre'ye gitmeyeceğiz. Cenevre'de de bizi temsil eden bir heyet olmayacak" dedi.

Heyetin bir diğer talebi ise BM'dendi. Cenevre'de muhalif grupları sadece Riyad heyetinin temsil etmesini isteyen grup, BM'nin Suriye Özel Temsilcisi Stefan De Mistura'dan tatmin edici bir yanıt alamadıklarını ifade etti.

Reuters haber ajansına konuşan bir Riyad heyeti yetkilisi, taleplerinin bir-iki gün içerisinde karşılanması halinde Cenevre'ye gidebileceklerini belirtse de bu olasılığı 'son derece düşük' olarak niteledi.

DE MİSTURA: BİRKAÇ GÜNE BAŞLAYABİLİR
Planlanan Cenevre görüşmeleri öncesindeki bir haftalık süreçte başta Lazkiye olmak üzere Suriye'nin batısı ve güneyinde ilerleyen Esad yönetimi, müzakerelere hazır olduğunu ifade etmişti.

BM Özel Temsilcisi De Mistura, taraflar arasında dolaylı müzakerelerin başlatılmasını talep ediyor.

ABD ve İngiltere''den de Riyad heyetine Cenevre görüşmelerine katılmaları yönünde çağrılar yapıldı.

De Mistura'nın ofisi tarafından gönderilen bir video mesajda ise Mistura’nın görüşmelerin birkaç gün içerisinde başlamasını ümit ettiği ifade edildi.

BM'nin Suriye Özel Temsilcisi, Riyad heyetinin boykot açıklamasına karşın görüşmelerin birkaç gün içerisinde başlayabileceğini söyledi.

"TALEPLER KAĞIT ÜSTÜNDE KALDI"
BM Güvenlik Konseyi'nin çerçevesini çizdiği görüşmelerin başlaması için Riyad heyeti üç temel noktada Esad yönetiminden adım bekliyordu:
- Hava saldırılarının durdurulması
- Mahkumların serbest bırakılması
- Ablukaların kaldırılması

Ancak heyet temsilcisi Sabra, BM'nin yazıya da döktüğü bu talepler için "Maalesef bu talepler hala sadece kağıt üstünde. Cenevre'nin tarihi bir fırsat olduğundan emin değiliz" dedi.

Suriye'de yaklaşık beş yıl önce başlayan savaşta 250 binden fazla kişi öldü. Savaş nedeniyle 11 milyon kişi de evlerini terk etmek zorunda kaldı.
Savaşı sona erdirmeye yönelik son görüşmeler yine Cenevre'de düzenlenmiş ancak Şubat 2014'te iki turun ardından kesilmişti.
Birleşmiş Milletler, muhalefetin istifa talebine yanaşmayan Esad yönetimini suçlamıştı.

Tarafların pozisyonunda fazla bir değişiklik olmamasına rağmen, IŞİD'in yükselişi nedeniyle ABD ve Rusya, savaşan tarafları müzakere masasına oturtma çabalarına hız verdi.