Sayıştay’dan Büyükşehir ‘e ‘Basmane Çukuru’ ve İZBETON uyarısı

TENZİLE AŞÇI/EGEPOSTASI- Kamu kurumlarının mali harcamalarını denetleyen Sayıştay, İzmir Büyükşehir Beldiyesi 2021 yılı denetim raporunu yayımladı.

Raporda,  Basmane Çukuru konusunda bir kez daha uyarıda bulunulurken İZBETON’a ihalesiz taşınmaz devredilmesi konusunda da uyarılarda bulunuldu. 

'İSTANBUL’ UYARISI YİNELENDİ
 
Büyükşehir'in Sayıştay raporunda, geçtiğimiz yıllarda da uyarıda bulunulan İstanbul'daki taşınmaz konusunda yine ‘3. Kişilere kullandırma’ uyarısı yapıldı. 

Konuya ilişkin raporda,  İstanbul Beyoğlu’nda İzmir Büyükşehir Belediyesi mülkiyetindeki 697 metrekarelik taşınmazın, 3. Kişilere tarafından kullanıldığı ve kamu kaynaklarının etkin kullanımına aykırı hareket edildiği belirtildi ve şu ifadelere yer verildi; “1959 yılında satın alınan ve İzmir Büyükşehir Belediyesi mülkiyetine bulunan İstanbul İli Beyoğlu İlçesi Sururi Mahallesi 853 ada 17 parsel 697 m² arsanın üçüncü şahıslar tarafından kullanıldığı tespit edilmiştir. 1959 yılında satın alınıp Belediye mülkiyetine kazandırılan bu taşınmazın Büyükşehir Belediyesi tarafından kullanılmaması ve üçüncü şahıslarca üzerine çay bahçesi ve yiyecek satışlarının yapıldığı imarsız dükkanların inşa edilerek işletilmesi kamu kaynaklarının etkin, ekonomik ve verimli olarak kullanılmadığını göstermektedir. Sonuç olarak, 2020 Yılı Sayıştay Denetim Raporunda da belirtildiği üzere kamu kaynağı olan bu taşınmaz üzerindeki üçüncü şahısların kullanımı sonlandırılarak taşınmazın değerinden ve mülkiyetinden Belediye tarafından faydalanılması gerekmektedir.”

BASMANE ÇUKURU’NA UYARI

Büyükşehir'in Sayıştay raporunda kentin kangren haline gelmiş sorunlarından biri olan Basmane Çukuru da yine yer aldı.

Hazırlanan raporda, kentin Konak ilçesinde ve neredeyse tam göbeğinde yer alan 1997 yılından itibaren 20 bin metrekarelik alanın atıl hald ekaldığına dikkat çekildi.

Raporda, sorunun bir an önce çözülmesi uyarısında bulunuldu ve “Büyükşehir Belediyesi ile iki şirket tarafından kurulan bir ortaklık arasında, İzmir 7’inci Noterliğinin 03.07.1997 tarih ve 29333 yevmiye numarası ile tanzim edilen kat karşılığı inşaat sözleşmesi imzalanmıştır. Yapılan sözleşmede birinci husus; Konak İlçesi, İsmet Kaptan Mahallesi, 1039 ada 8 parsel üzerine imar planlarına, ihale dosyası ve mahal listeleri ile yapılan sözleşme eki avan projesine göre yüklenici tarafından yerine getirilecek Büyükşehir Belediyesince onaylanacak projeye göre; konferans salonu, tiyatro salonu, sinema salonları, sergi salonları, katlı otopark, ticaret merkezi, otel ve turizm merkezi, alışveriş merkezi, mağaza, trafo ve jeneratör, destek ünitelerin inşaa edilmesi ile büyükşehir belediyesine ait olacak bölümleri bila bedel yapılarak teslim edilmesidir” denildi.

Raporda, TMSF ve Büyükşehir arasında Basmane Çukur bölgesindeki süreçler hakkında bilgi verilirken sonuç bölümünde şu ifadeler kullanıldı; “Sonuç olarak, 2020 Yılı Sayıştay Denetim Raporunda da açıklandığı üzere İzmir ilinin şehir merkezinde bulunan 20.866,10 m² bir taşınmazın 1997 yılından itibaren şantiye alanı olarak kalması hem şehirde yaşayan insanların güvenliği açısından Belediye sorumluluğu doğurmakta hem de kamu kaynağı olan taşınmazın etkili, ekonomik ve verimli kullanılmadığını göstermektedir. Bu sebeple yürürlükte bulunan imar planları doğrultusunda söz konusu taşınmazın Belediye tarafından İzmir iline yeniden kazandırılması gerekmekte olup kamu kaynağı olan taşınmazın kullanımı sağlanmalıdır.”

İZBETON’A İHALESİZ TAŞINMAZ KULLANIMI DETAYI

Sayıştay raporunda dikkat çeken b ir diğer husus ise Büyükşehir’e ait olan 2 adet taşınmazın ihalesiz olarak Büyükşehir iştiraki olan ve muhalefet tarafından sıklıkla ‘batık şirket’ olarak eleştirilen İZBETON’a ihalesiz kullandırılması oldu.

İzbeton AŞ'nin Bayındır İlçesi Zeytinova Mahalli ile Bergama İlçesi İslamsaray Mahallesi’nde sanati tesisi kurduğu belirtilirken taşınmazlar ihalesiz devrinin mevzuata aykırı olduğu konusunda uyarıda bulunuldu.

Raporda, konuya ilişkin daha önce de uyarıda bulunulduğu belirtildi ve şu ifadelere yer verildi; “2020 Yılı Sayıştay Denetim Raporunda da açıklandığı üzere Büyükşehir Belediye şirketi olan İzbeton AŞ’ye böyle bir tahsis işleminin hukuken yapılması mümkün değildir. Mevzuat hükümleri çerçevesinde Büyükşehir Belediyesine ait bir taşınmazın üçüncü şahıs olan şirkete ihalesiz biçimde ücret alınmadan kullandırılması mümkün bulunmamaktadır. Kamu kaynağı olan taşınmazın ancak mahalli müşterek nitelikteki ihtiyaçlar için ücretsiz kullanıma açılabileceğinden hareketle bu taşınmazın ilgililerce ücretsiz kullanımı sonlandırılmalıdır”

MESLEK FABRİKASI TAHSİSİNE ‘OLAMAZ’ UYARISI

Geçtiğimiz aylarda Büyükşehir Meclisi’nde büyük tartışmalara neden olan, Büyükşehir'in mülkiyetindeki Meslek Fabrikası’nın Tarım ve Teknoloji Üniversitesi açılması amacıyla İstanbul’da faaliyet gösteren bir vakfa tahsis edilmesi konusu gündeme gelmişti.
Mecliste oy çokluğuyla kabul edilen tahsis kararına ise Sayıştay’dan uyarı geldi.
Hazırlanan raporda, konuya ilişkin şu ifadelere yer verildi; “...belediyeler; kendilerine ait taşınmazları, aslî görev ve hizmetlerinde kullanılmak üzere bedelli veya bedelsiz olarak mahallî idareler ile diğer kamu kurum ve kuruluşlarına belediye meclis kararı ile tahsis edebilirler. Mahallî idareler ile diğer kamu kurum ve kuruluşları dışında kalan gerçek ve tüzel kişilere, derneklere, vakıflara sivil toplum kuruluşlarına veya meslek kuruluşlarına süresi her ne olursa olsun tahsis işlemi gerçekleştirilemez. Bu tüzel kişiliklere ancak 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu hükümlerine uygun olarak kiralama işlemi yapılabilir. Yapılan incelemelerde belirtilen mevzuat hükümlerine aykırı olarak Belediye tarafından özel bir vakfa üniversite kurulması amacıyla mülkiyetindeki binanın 20 yıl süreyle tahsis edildiği görülmüştür. Mevcut tahsis işlemi mevzuatın amir hükümlerine aykırılık teşkil etmekte olup bu tahsis hakkında ilgili mevzuata uygun olarak işlem yapılması gerekmektedir.”

GRANT PLAZA ATAMASI RAPORDA

İzmir Büyükşehir Belediyesi’ne ait Grand Plaza A.Ş. Yönetim Kurulu’nda yer alan ve muhalefet tarafından da yoğun eleştiri sebebi olan Ayşen Uysal da Sayıştay raporunda uyarıldı.
Kamu görevinden çıkarıldığına dikkat çekilirken  “Söz konusu mevzuat hükümlerinde memuriyetine son verilen kişilerin, mahkûmiyet kararı aranmaksızın kamu görevinde istihdam edilmeyeceği ve doğrudan veya dolaylı olarak görevlendirilemeyeceği belirtilmiş olmasına rağmen Belediyenin ortağı olduğu şirkette iki kişi yönetim kurulu üyesi olarak görevlendirilmiştir” ifadeleriyle mevzuata aykırı işlem yapıldığı ifade edildi. 

KONAK PİER’E YİNE UYARI

Hazırlanan raporda ayrıca, geçtiğimiz yıllarda da sigortalama konusunda uyarıda bulunulan Konak Pier’e ilişkin yine aynı uyarıda bulunuldu. 

Raporda, Ege Şehir Planlaması Enerji ve Teknolojik İşbirliği Merkezi Anonim Şirketi ile İzbeltur Turizm İşletmeciliği Yatırım Ticaret Ltd.Şti Özelleştirme Yüksek Kurulu Kararına istinaden Türkiye Deniz İşletmeciliği AŞ'nin mülkiyetinde olan İzmir Konak Eski Balık Hali (Konak Pier)'nde üst hakkı elde etmiş olup bu üst hakkının kullanımı adına 02.01.1998 tarihinde büyükşehir belediye şirketleri tarafından üçüncü bir şirket ile kullanım, modernizasyon ve işletme hakkı sözleşmesi yapılmıştır. Sonuç olarak, 2020 Yılı Sayıştay Denetim Raporunda da belirtildiği üzere yapılan sözleşme esasları çerçevesinde ilgili tesisin sigortalatılıp sigortalatılmadığı kontrol edilerek Belediyenin izin verdiği bir sigorta şirketi üzerinden tesisin sigortalatılması sağlanmalıdır” denildi.

ÖDEMİŞ KATI ATIK TESİSİ’NDE FİRMAYA ‘MALİ AVANTAJ’

Sayıştay raporunda, Ödemiş Katı Atık Yönetimi ve Tesislerinin Yapımı İşletilmesi işinin İmtiyaz Sözleşmesi Büyükşehir Belediye Meclisi kararı, Danıştay Görüşü ve İçişleri Bakanlığının kararı olmadan yapılan ek protokolle genişletilerek işletici firmaya mali avantaj sağlandığı konusunda uyarıda bulunuldu.

İlgili konuda şu ifadeler yer verildi; “Belediye ise bu yapılan protokoller neticesinde herhangi bir gelir edememiştir. Çünkü imtiyaz sözleşmesinde yapım maliyeti amortisman oranları dikkate alınarak Belediye tarafından ödeneceği hükmü sebebiyle işletici tarafından Belediyeye 2020 ve 2021 yıllarında 237.203.312,11 TL yatırım harcaması yapıldığı bildirilerek amortisman oranları doğrultusunda 2021 yılı için 106.030.823,25 TL maliyet hesaplanmıştır. Tesisin 17.484.308,19 TL gelir elde ettiği belirtilerek 88.546.515,06 TL gider Belediyeye fatura edilmiştir. Bu şekilde işletici tarafından yatırım harcamaları tutarının bitmesine kadar amortisman oranında Belediyeye ek olarak maliyet yansıtılacaktır. Ancak Belediyenin aynı dönemlerde ihale ettiği diğer atık imtiyaz sözleşmelerinde ise böyle bir ek külfet bulunamamakta olup Belediye tarafından bu imtiyazlardan sürekli gelir elde edilmektedir. Sonuç olarak mevzuatta ve imtiyaz sözleşmesindeki hükümler çerçevesinde mevzuatta belirtilen prosedürler izlenmeden bir kamu hizmetine ilişkin imtiyaz alanının genişletilmesi mümkün değildir. Bu sebeple son yapılan protokolün yürürlüğe girebilmesi için mevzuatta belirtilen usulün uygulanması gerekmektedir. Ayrıca yeni yapılacak protokolde de Belediyenin aleyhine bulunan imtiyaz sözleşmesi hükümlerinin gözden geçirilerek diğer tesislerin atık imtiyaz sözleşmeleri hükümleri çerçevesinde düzenleme yapılması gerekmektedir.”

YARIŞ PİSTİNDE İHALESİZ KİRA

Raporda Sayıştay’ın uyarıda bulunduğu bir diğer konu ise Bornova Pınarbaşı’nda bulunan yarış pistinin kiralanmasında ihale yönteminin kullanılmaması oldu.

Kira sözleşmesi sona eren alanlarda yeniden kiralama yapmak için mihaleye çıkılması gerektiğinin altı çizilirken kiranın ecrimisil yöntemiyle devam ettiği ifade edildi ve “Yapılan incelemelerde, Pınarbaşı Motor Sporları Yarış Pisti'nin kira süresi sonunda ihaleye çıkılmadan ecrimisil uygulaması ile kullanıma devam edildiği tespit edilmiştir. Söz konusu taşınmaz İzmir İl Özel İdaresi tarafından ortağı olduğu İzyarış Ltd.Şti.'ye 07.09.2006 tarihinde on yıllık süre için kiralanmıştır. 14.04.2010 tarihinde İzyarış Ltd.Şti. tarafından yarış pisti işletilmesi için üçüncü bir şahsa kiralanmış ve taşınmazın Belediye adına tescil olduğu tarihe dek bu sözleşme yenilenmiştir. 06.10.2015 tarihinden itibaren günümüze kadar gelinen süreçte kira sözleşmesi bulunmamasına rağmen ilgili kişi tarafından söz konusu taşınmaz ve yarış pistinin ecrimisil ödenmek suretiyle işletilmesine devam edilmiştir.

… 5393 sayılı Kanun’un ilgili hükümlerine göre, taşınmazların 3 yıla kadar belediye encümeni kararıyla ihale edilerek kiraya verilmesi mümkündür. 3 yılı aşan kiralamalarda ise belediye meclisinin kararı gereklidir. Kira süresi biten taşınmazlar için yeniden kiralama ihalesine çıkılması gerekmektedir.

… 2020 yılı Sayıştay Denetim Raporunda da açıklandığı üzere 5393 sayılı Belediye Kanunu’nun 15’inci maddesinde; 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’nun 75’inci maddesi hükümlerinin belediye taşınmazları hakkında da uygulanacağı belirtilmektedir. Söz konusu mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere; kanun koyucu, Belediye taşınmazlarının bu Kanun’a göre kiraya verilmesi gerektiği noktasında iradesini ortaya koymuştur. Bu itibarla, Belediye mülkiyetindeki taşınmaz malları kiraya verme işleri, 2886 sayılı Devlet İhale Kanunu’ndaki ihale usullerine göre yapılmalı ve sözleşme süresinin bitiminde aynı taşınmazın kiraya verilebilmesi için yeniden 2886 sayılı Kanun’daki belirtilen usullerden biri ile ihaleye çıkılmalıdır. Kira süresi sonunda işgal devam ederse, sözleşmede aksine hüküm yoksa ecrimisil alınması; işgalin devam etmesi durumunda taşınmazın tahliyesi için ilgili mülki amire talepte bulunulması gerekmektedir.”

BERGAMA’DA BELGESİZ FAALİYET

Raporda dikkat çeken bir diğer husus ise sürdürülebilir enerji amacıyla Büyükşehir'in Bergam’da faaliyete geçirdiği Bergama Entegre Katı Atık Yönetim Tesisi’nin faaliyet göstermesine rağmen geçici faaliyet izninin olmaması oldu.

Konuya ilişkin raporda, “Belirtilen mevzuat hükümlerinden de anlaşılacağı üzere düzenli depolama, biyometanizasyon, mekanik ayırma, atıktan türetilmiş yakıt tesisleri geçici faaliyet belgesi alınmadan çalıştırılamamaktadır. Ancak yapılan incelemelerde tesiste 06.11.2020 tarihinde elektrik üretimi başlamasına rağmen geçici faaliyet belgesinin 31.12.2021 tarihi itibarıyla alınmadığı görülmüştür.
… Sonuç olarak tesisin elektrik üretimine başlaması için geçici faaliyet belgesinin alınması zorunlu olup işletici tarafından bu belge elektrik üretim faaliyeti başlamasına rağmen alınmamıştır. Bu sebeple 2872 sayılı Çevre Kanunu ve ilgili sözleşme hükümlerine göre işleticiye söz konusu yaptırımların uygulanması gerekmekte olup geçici faaliyet belgesi olmadan söz konusu tesisin faaliyetine devam etmemesi gerekmektedir” denildi.