Yeni yönetim nasıl işleyecek'

Erdoğan Meclis’ten Abdulhamit Gül, Mevlüt Çavuşoğlu, Süleyman Soylu ve Berat Albayrak’ı bakan atadı. AK Parti’nin Meclis’teki sandalye sayısı 294’ten 290’a indi.

NASIL İŞLEYECEK'

Türkiye dünden itibaren ‘Cumhurbaşkanlığı hükümet sistemi’ne geçti. peki yeni yönetim nasıl olaca? İşte madde madde yeni yönetim modelinin esasları...

' ‘Başbakanlık’ ve ‘Bakanlar Kurulu’ tarihe karıştı. Yürütme artık Meclis’in dışında kurulacak. Yürütmenin başı da cumhurbaşkanı olacak. Daha önce başbakanı atayan cumhurbaşkanı artık, bakanlar ile cumhurbaşkanı yardımcılarını atama ve görevlerine son verme yetkisine sahip olacak. Cumhurbaşkanı yardımcılarında sayı sınırlaması olmayacak. Cumhurbaşkanı üst düzey kamu yöneticilerini atayacak ya da görevlerine son verecek.

' Cumhurbaşkanı’na yeni sistemde TBMM Başkanı vekalet etmeyecek. Vekalet yetkisi cumhurbaşkanı yardımcısında olacak. Vekil, cumhurbaşkanı yetkilerini kullanabilecek.

' Milletvekilleri de cumhurbaşkanı yardımcısı ya da bakan olabilir. Ancak bu durumda vekillikleri düşecek.

' Bakanlıkların kurulması, kaldırılması, görevleri ve yetkileri ile teşkilat yapısı cumhurbaşkanlığı kararnamesiyle düzenlenecek.

KARARNAMELERDE 'HAK VE HÜRRİYET' KRİTERİ

' Cumhurbaşkanı kararname ve yönetmelik çıkarabilecek. Temel hak ve hürriyetler ile siyasi hak ve hürriyetler cumhurbaşkanı kararnamesi kapsamı dışında olacak. Kanunda açıkça düzenlenen konularda da cumhurbaşkanlığı kararnamesi çıkarılamayacak. Cumhurbaşkanı, kanunların uygulanması için yönetmelik çıkarabilecek.

' Cumhurbaşkanlığı kararnamesi ile kanunlar çelişirse kanun hükümleri uygulanacak.

' Meclis, Cumhurbaşkanlığı kararnamesini kapsayan konuda yasa çıkarabilir. Bu durumda cumhurbaşkanlığı kararnamesi hükümsüz hale gelecek.

CUMHURBAŞKANI'NA OHAL İLAN YETKİSİ

' Cumhurbaşkanı; savaş, savaşı gerektirecek bir durumun baş göstermesi, seferberlik, ayaklanma, vatan veya cumhuriyete karşı kuvvetli ve eylemli bir kalkışma, ülkenin ve milletin bölünmezliğini içten veya dıştan tehlikeye düşüren şiddet hareketlerinin yaygınlaşması, anayasal düzeni veya temel hak ve hürriyetleri ortadan kaldırmaya yönelik yaygın şiddet hareketlerinin ortaya çıkması, şiddet olayları nedeniyle kamu düzeninin ciddi şekilde bozulması, doğal afet veya tehlikeli salgın hastalık ya da ağır ekonomik bunalımın ortaya çıkması hallerinde yurdun tamamında veya bir bölgesinde, süresi 6 ayı geçmemek üzere OHAL ilan edebilecek. OHAL döneminde çıkarılacak cumhurbaşkanlığı kararnameleri, olağan dönemdeki sınırlamalara tabi olmayacak ve bu çerçevede cumhurbaşkanı temel hak ve hürriyetlerle ilgili kararname yayınlayabilecek.

' OHAL’de ve savaş hallerinde çıkarılan cumhurbaşkanlığı kararnamelerinin şekil ve esas bakımından anayasaya aykırılığı iddiasıyla Anayasa Mahkemesi’nde dava açılamayacak.

' OHAL ilanı, Resmi Gazete’de yayınlandığı gün TBMM’nin onayına sunulacak. TBMM tatilde ise derhal toplantıya çağrılacak. Meclis gerekli gördüğü takdirde OHAL’in süresini kısaltabilecek, uzatabilecek veya OHAL’i kaldırabilecek.

' OHAL sırasında çıkarılan cumhurbaşkanlığı kararnameleri 3 ay içinde TBMM’de görüşülüp karara bağlanacak. Aksi halde kararnameler kendiliğinden yürürlükten kalkacak.

MECLİS'İN BÜTÇEYİ İPTAL YETKİSİ YOK

' Bütçeyi artık yürütmenin başı sıfatı ile cumhurbaşkanı yapacak. Meclis bütçede değişiklik yapma hakkına sahip olamayacak. Parlamento, bütçeyi kabul etmezse, bir önceki yılın bütçesi ‘yeniden değerleme oranı’ ölçüsünde artırılarak izleyen yılda uygulanacak.

' Cumhurbaşkanı, yardımcıları ve bakanlara yargı yolu açık. Ancak bunun şartları var. Cumhurbaşkanı, yardımcıları ve bakanlar hakkında Meclis üye tam sayısının salt çoğunluğunun (301 oy) vereceği önergeyle soruşturma açılması istenebilecek. Meclis, soruşturma açılmasına üye tam sayısının beşte üçünün (360 oy) gizli oyuyla karar verebilecek. Meclis, üye tam sayısının üçte ikisinin (400 oy) gizli oyuyla Yüce Divan’a sevk kararı alabilecek.

' Yeni sistem ile parlamentoda 550 yerine 600 milletvekili görev yapacak.

' Cumhurbaşkanı ve milletvekili seçimleri 5 yılda bir yapılacak.

' Gensoru, Meclis’in denetim yetkileri arasından çıkacak. Bakanları düşürmek için gensoru verme hakkı tarihe karışacak. Cumhurbaşkanı, cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanlar hakkında gensoru verilemeyecek. Ayrıca hükümetlerin Meclis’ten güvenoyu almasına gerek kalmayacak.

' TBMM’de cumhurbaşkanı, yardımcıları ve bakanların yanıtlaması istemiyle sözlü soru önergesi tarihe karışacak. Milletvekilleri, cumhurbaşkanı yardımcıları ve bakanların yanıtlaması istemiyle yazılı soru önergesi verebilecek. Ancak cumhurbaşkanına yazılı soru önergesi verilemeyecek.

ERKEN SEÇİM YETKİSİ

' Cumhurbaşkanı ya da Meclis’in seçimleri yenileme yetkisi var. Ancak her 2 durumda da cumhurbaşkanı ile milletvekili seçimleri birlikte yapılacak. Meclis, üye tam sayısının beşte üç (360 oy) çoğunluğuyla seçimlerin yenilenmesine karar verebilecek.

' Cumhurbaşkanının ikinci döneminde Meclis kararı ile erken seçime gidilirse cumhurbaşkanı yeniden aday olabilecek.

' Cumhurbaşkanlığı makamının herhangi bir nedenle boşalması halinde, 45 gün içinde cumhurbaşkanı seçimi yapılacak. Yenisi seçilene kadar cumhurbaşkanı yardımcısı, cumhurbaşkanlığına vekalet edecek. Genel seçime 1 yıl veya daha az kalmışsa TBMM seçimi de cumhurbaşkanı seçimi ile birlikte yenilenecek. Genel seçime bir yıldan fazla kalmışsa seçilen cumhurbaşkanı TBMM’nin seçim tarihine kadar görevine devam edecek. Kalan süreyi tamamlayan cumhurbaşkanı açısından bu süre dönemden sayılmayacak. TBMM genel seçimlerinin yapılacağı tarihte her 2 seçim birlikte yapılacak.