Dünya Çevre Günü'nde horoz gediği
Başakların boy attığı ekin tarlaları içinde fırtınalı günlerin habercisi sonbahar rüzgârları ıslık çalarak esmeye başlamıştı. Yoğun orman bitkisiyle örtülü irili ufaklı tepelerin yemyeşil eteklerindeki Horozgediği Köyünde… yaşlı Yusuf Dayının on dönüm tarlasını dönümünü beş bin liradan sattığı haberi köyü şaşkına çevirmişti. İçinde üçer beşer nar, zerdali, armut, erik ve iğde ağacı bulunan tarlaya neden bu kadar çok para verildiğini kimse bilmiyordu. Köyün içinde, tarlayı satın alanın çok zengin biri olduğu, burada küçük bir çiftlik kuracağı, içinde de doktorların bitki örtülü çevrede yaşamasını tavsiye ettiği hasta karısı için bir köşk yaptıracağı söylentisi kulaktan kulağa yayılmıştı…
Günbatımından sonra çıkan akşam serinliğinde köy kahvesi erkenden dolmuştu. Sıcak çaylar keyifle yudumlanırken Yusuf Dayının tarla konuşuluyordu hep. Herkes köyün yaşlı Muhtarı Veli Dayının etrafına toplanmıştı; konuşulanları can kulağı ile dinliyordu. Muhtar Veli Dayının lise son sınıfta okuyan yeğeni Kemal, ortaya bir laf attı:
“Emmi, bu işin içinde bir bit yeniği var!”
Muhtar Veli Dayı yeğeni Kemali tersledi hemen:
“Sen sus bakayım… aklının ermediği işe karışma öyle.”
Aradan bir ay ya geçti ya geçmedi… bu kez Yusuf Dayının yanı başındaki Arabacı Bekir’inde altı dönüm tarlasını, Yusuf Dayı’nınki gibi dönümünü beş bin liradan sattığı haberi köyün içine bomba gibi düştü… henüz bunun şaşkınlığı geçmeden bir gün sonra da satılan o tarlaların bitişiğindeki Hacı Halil dört dönüm tarlasını aynı fiyatla satınca bütün köy şaşkına döndü. Herkes heyecanla birbirine sormaya başladı:
“Ne oluyor ya'”
Yusuf Dayı, Bekir Ağa ve Hacı Halil’in tarlaları, içinden yılda iki üç kez ürün alınabilen verimli topraklardı… tarlaları satın alan kişinin, daha birçok tarlayı da satın alacağı söylentisi köydeki tarla sahiplerinin uykusunu kaçırmıştı. Herkes tarlasını yüksek fiyatla satmanın düşüyle yatıp kalkmaya başladı.
Aradan üç-dört ay geçmişti... güneşli, ılık bir kış günü, öğleye doğru büyük bir greyder anayoldan saparak köyün toprak yoluna girdi. Güçlü motor sesi ve paletlerinin gürültüsüyle sarı dev bir canavar gibi ortalığı toz dumana katarak ilerleyişi korku vericiydi. önce etrafındaki hendeklerin üzerindeki böğürtlen çalılarını ezerek Yusuf dayının tarlaya giren greyder… tırmıklı kocaman kepçesiyle tarlanın içinde ağaçları kökleyerek sökmeye başladı.
Greyderin geldiğini duyan köylüler başta Muhtar Veli Dayı olmak üzere genç ihtiyar koşuşarak bir yamaçta toplandı. Herkes, tarlaları hallaç pamuğu gibi atan greyderi korku ve endişeyle izliyordu… Köylüler Muhtar Veli Dayının etrafını sarmıştı,
“Veli Dayı ne oluyor'”
Muhtar Veli Dayı da ne olduğunu bilmiyordu:
“Arkadaşlar, herhalde yapılacak köşkün temelleri kazılıyor… Şimdi büyük binaların temelleri böyle makinelerle kazılıyormuş… yoksa kazma kürekle başa mı çıkar'”
“Yahu Veli Dayı, çiftlik yapılacak deniliyordu hani… güzelim ağaçları neden söküyorla? Yazık değil mi'”
“Para pul sahibinin ne yapacağı bilinmez… adam belki yenilerini diktirecektir. Hem şimdi Avrupa’dan ağaç getirtmek modaymış zaten”
Bütün ağaçlar söküldükten sonra tarlaların içinde hummalı bir faaliyet başladı. Her geçen gün gelip giden araç sayısı arttı… tonlarca demir, çimento, kum, kırma çakıl taşı gibi inşaat malzemeleri getirilip bir kenara yığılıyor…bir yandan da uzun ve derin temeller kazılıyordu. Büyük bir inşaat alanına dönen tarlalar jeneratörlerle aydınlatılarak çalışmalar geceleri de devam etmeye başladı. Birkaç ay sonra hangar gibi büyük binalar yükselmeye başlayınca her şey anlaşılmıştı… tarlaların içinde çiftlik ve köşk yerine büyük bir fabrika kuruluyordu…
Horoz Gediğinin etrafındaki kırlara ilk kar düşmüştü. Her akşamüstü olduğu gibi yemekten sonra köy kahvesindeki odun sobasının etrafında toplanan köylüler… sıcak ve demli çaylarını biraz keyifli, birazda kuşkulu bakışlarıyla yudumlarken, yine inşaatı hızla devam eden fabrikayı konuşuyordu… söz dönüp dolaşıp Muhtar Veli Dayıya geldi:
“Arkadaşlar çiftlik ve köşk yerine bu fabrikanın yapılması köyümüz için daha hayırlı olacaktır. Fabrikanın inşaatı bitince… sahipleriyle görüşüp köyümüzdeki işsiz gençlerimize iş vermelerini, köyümüzün toz toprak içindeki yollarını asfaltlamalarını, okulu, sağlık ocağı için yardım etmelerini isteyeceğim… gördüğünüz gibi köyümüzün arazileri de bu fabrika sayesinde kıymetlendi. Bu fabrikanın yanına yeni fabrikalar kurulurken birçok tarlayı satın alacaklar.”
Bütün kış inşaatı hızla süren fabrika bir bahar günü milletvekillerinin, iş adamlarının, valinin, kaymakamın, belediye başkanlarının ve gazetecilerin katıldığı görkemli bir açılış töreniyle faaliyete geçtikten kısa bir süre sonra… bacasından yükselmeye başlayan yağmur bulutu gibi simsiyah dumanlar köyün üstünü heyula gibi kapladı… güpegündüz masmavi gökyüzü ve güneş görünmez oldu… temiz, oksijenli havaya alışkın köylülerin, etrafa yayılan gaz kokusundan genzi yanmaya başladı… her geçen gün başı, midesi ağrıyanlar çoğaldı… yemyeşil bahçelerin, kırların bitki kokulu tertemiz havasının yerini insanın nefes alıp verişini zorlaştıran isli, pas kokulu bir hava aldı… köyün, meyve ağaçlarıyla verimli toprakları üzerinde… gece gündüz hiç durmadan çalışan fabrikanın bacasından serpilen küllerden ince bir tabaka oluştu…
İlk bahar yaklaşırken tarlalarına her yıl olduğu gibi… enginar, fasulye, kereviz, domates diken köylüler dikip dikeceklerine pişman oldu. Fabrikanın bacasından yağan küller daha filiz bile salamadan bütün ürünleri çürütüp kuruttu. Bu yetmiyormuş gibi fabrikanın su ihtiyacını karşılamak için açılan derin derin artezyenler yüzünden köyün su kuyuları da kurumaya başlayınca köylüleri bir panik aldı… Muhtar Veli Dayıyı sıkıştırmaya başladılar:
“Veli Dayı… şu fabrika sahipleriyle git bir konuş… fabrikanın külleri güzelim tarlalarımızı perişan etti… verimliliğini yok etti… aylardır bir şey ekip, biçemiyoruz… bu yetmiyormuş gibi fabrikanın artezyenleri de kuyularımızı da kuruttu. “Ne olacak bizim bu hâlimi? Bir an önce şu tarlalarımızı ne yapacaklarsa yapsınlar bari”
Muhtar Veli Dayı, fabrikanın sahipleriyle görüşme çareleri ararken… fabrikanın çevresindeki tarla sahiplerine haber geldi… tarlalarını satmak isteyenlerin fabrikanın bürosuna başvurmaları isteniyordu. Haber köyde bayram havası estirdi; aylardır zengin olma hayaliyle yaşayan tarla sahiplerinin düşleri gerçek oluyordu… Yusuf dayı, Arabacı Bekir ve Hacı Halil gibi onlarda zengin olacaktı.
Haberin sevinciyle o gece kimsenin gözüne uyku girmedi. Sabah erkenden koşarak gittikleri fabrikanın alım-satım bürosunda beklemedikleri bir sürprizle karşılaştılar… “Aslında tarlalarınızın dönümü bugün beş yüz lira bile etmez; fakat size yardımcı olmak için dönümüne bin lira verebiliriz”
Fabrikanın bu teklifine isyan ettiler:
“Geçen yıl öteki tarlaların dönümüne beş bin lira vermiştiniz… bizimkilerine gelince bu yaptığınız haksızlık… bizde satmıyoruz” diye bağırıp, çağırarak köye döndüler.
Öğleden sonra gök gürültüsüyle başlayan sağanak yağmur akşam karanlığı bastırınca durmuştu. Her tarafından ışık huzmelerinin fışkırdığı fabrikanın bacasından yükselen kapkara dumanlar sersem bir anaforla köyün üstünde oradan oraya savruluyordu…
Erkenden hınca hınç dolan Köy kahvesinde herkes burnundan soluyordu. Arka arkaya gelen sıcak çaylar bir iki solukta hınçla bitiriliyor… her kafadan bir ses çıkıyordu:
“Bir yıl önce yanı başımdaki Yusuf Dayının tarlasının dönümüne beş bin lira verdiler… şimdi bizimkine gelince bin lira veririz diyorlar… bu kadar haksızlık olur mu ya!.. Ben o tarladan yılda üç kez mahsul kaldırıyorum kardeşim.”diye isyan eden Koca Osman’a kahvedekilerden biri laf attı,
“Bırak üç defa mahsul kaldırmayı Koca Osman şimdi bir defa kaldır da görelim.”
Kahvenin içindeki gürültü deprem yemiş gibi kesildi… Koca Osman'ın nutku tutuldu… öylece kala kaldı…
Kiraz ağacının dalından kendi yaptığı ağızlıkla sigarasını yavaş yavaş tüttüren köyün en yaşlısı Cemal Ağa’nın kalın ve tok sesi duyuldu:
“O lafı kim ettiyse doğru söylüyor Koca Osman… o tarlan şimdi beş para etmez… yüz lira da verseler… başka çaren mi va? Fabrikanın bacasından çıkan küller tarlalarımızın verimliliğini yok etti su kuyularımızı kuruttu… suyun olmadığı yerde hayat mı olu? Köyümüzün kırlarında, yaylalarında bile otlar bile bitmiyor artık… yakında hayvanlarımız bile aç kalacak.”
Cemal Ağanın sözleri, kahvedekilerin yüzünde bir şamar gibi patlamıştı…her kafadan bir ses çıkmaya başladı:
“Fabrikayı gidip kaymakama şikâyet edelim.”
“Jandarmaya bildirelim.”
“Mahkemeye verelim”
Muhtar veli dayı herkesi susturdu:
“Arkadaşlar, böyle her kafadan bir ses çıkarsa bir şey yapılmaz… kimse telâşlanmasın, yarın gider kaymakama bir dilekçe verir… fabrikanın kapatılmasını isteriz.”
Kısa bir sessizlikten sonra Muhtar Veli dayının yeğeni Kemal’in sesi duyuldu:
“Emmi, bu işin içinde bir bit yeniği var dediğim zaman beni konuşturmadınız, terslediniz hep... kaymakama dilekçe verseniz ne olu? Vermeseniz ne olu? Fabrikayı kapattırsanız ne olu? Kapattırmasan ne olu? Yemyeşil verimli topraklarımız geri mi gelece? Bu fabrika kurulmadan önce köyümüz bu yörenin en verimli topraklarına sahipti… evlerimizin bahçelerinde en güzel güller, fesleğenler, hüsnüyusuflar, sümbüller açardı… sarmaşıkların dallarında, melisa ağaçlarında ağustos böcekleri öter, uğur böcekleri uçuşurdu. Kırlangıçkuyruklu kelebekler de gelmiyor artık.”
Günbatımından sonra çıkan akşam serinliğinde köy kahvesi erkenden dolmuştu. Sıcak çaylar keyifle yudumlanırken Yusuf Dayının tarla konuşuluyordu hep. Herkes köyün yaşlı Muhtarı Veli Dayının etrafına toplanmıştı; konuşulanları can kulağı ile dinliyordu. Muhtar Veli Dayının lise son sınıfta okuyan yeğeni Kemal, ortaya bir laf attı:
“Emmi, bu işin içinde bir bit yeniği var!”
Muhtar Veli Dayı yeğeni Kemali tersledi hemen:
“Sen sus bakayım… aklının ermediği işe karışma öyle.”
Aradan bir ay ya geçti ya geçmedi… bu kez Yusuf Dayının yanı başındaki Arabacı Bekir’inde altı dönüm tarlasını, Yusuf Dayı’nınki gibi dönümünü beş bin liradan sattığı haberi köyün içine bomba gibi düştü… henüz bunun şaşkınlığı geçmeden bir gün sonra da satılan o tarlaların bitişiğindeki Hacı Halil dört dönüm tarlasını aynı fiyatla satınca bütün köy şaşkına döndü. Herkes heyecanla birbirine sormaya başladı:
“Ne oluyor ya'”
Yusuf Dayı, Bekir Ağa ve Hacı Halil’in tarlaları, içinden yılda iki üç kez ürün alınabilen verimli topraklardı… tarlaları satın alan kişinin, daha birçok tarlayı da satın alacağı söylentisi köydeki tarla sahiplerinin uykusunu kaçırmıştı. Herkes tarlasını yüksek fiyatla satmanın düşüyle yatıp kalkmaya başladı.
Aradan üç-dört ay geçmişti... güneşli, ılık bir kış günü, öğleye doğru büyük bir greyder anayoldan saparak köyün toprak yoluna girdi. Güçlü motor sesi ve paletlerinin gürültüsüyle sarı dev bir canavar gibi ortalığı toz dumana katarak ilerleyişi korku vericiydi. önce etrafındaki hendeklerin üzerindeki böğürtlen çalılarını ezerek Yusuf dayının tarlaya giren greyder… tırmıklı kocaman kepçesiyle tarlanın içinde ağaçları kökleyerek sökmeye başladı.
Greyderin geldiğini duyan köylüler başta Muhtar Veli Dayı olmak üzere genç ihtiyar koşuşarak bir yamaçta toplandı. Herkes, tarlaları hallaç pamuğu gibi atan greyderi korku ve endişeyle izliyordu… Köylüler Muhtar Veli Dayının etrafını sarmıştı,
“Veli Dayı ne oluyor'”
Muhtar Veli Dayı da ne olduğunu bilmiyordu:
“Arkadaşlar, herhalde yapılacak köşkün temelleri kazılıyor… Şimdi büyük binaların temelleri böyle makinelerle kazılıyormuş… yoksa kazma kürekle başa mı çıkar'”
“Yahu Veli Dayı, çiftlik yapılacak deniliyordu hani… güzelim ağaçları neden söküyorla? Yazık değil mi'”
“Para pul sahibinin ne yapacağı bilinmez… adam belki yenilerini diktirecektir. Hem şimdi Avrupa’dan ağaç getirtmek modaymış zaten”
Bütün ağaçlar söküldükten sonra tarlaların içinde hummalı bir faaliyet başladı. Her geçen gün gelip giden araç sayısı arttı… tonlarca demir, çimento, kum, kırma çakıl taşı gibi inşaat malzemeleri getirilip bir kenara yığılıyor…bir yandan da uzun ve derin temeller kazılıyordu. Büyük bir inşaat alanına dönen tarlalar jeneratörlerle aydınlatılarak çalışmalar geceleri de devam etmeye başladı. Birkaç ay sonra hangar gibi büyük binalar yükselmeye başlayınca her şey anlaşılmıştı… tarlaların içinde çiftlik ve köşk yerine büyük bir fabrika kuruluyordu…
Horoz Gediğinin etrafındaki kırlara ilk kar düşmüştü. Her akşamüstü olduğu gibi yemekten sonra köy kahvesindeki odun sobasının etrafında toplanan köylüler… sıcak ve demli çaylarını biraz keyifli, birazda kuşkulu bakışlarıyla yudumlarken, yine inşaatı hızla devam eden fabrikayı konuşuyordu… söz dönüp dolaşıp Muhtar Veli Dayıya geldi:
“Arkadaşlar çiftlik ve köşk yerine bu fabrikanın yapılması köyümüz için daha hayırlı olacaktır. Fabrikanın inşaatı bitince… sahipleriyle görüşüp köyümüzdeki işsiz gençlerimize iş vermelerini, köyümüzün toz toprak içindeki yollarını asfaltlamalarını, okulu, sağlık ocağı için yardım etmelerini isteyeceğim… gördüğünüz gibi köyümüzün arazileri de bu fabrika sayesinde kıymetlendi. Bu fabrikanın yanına yeni fabrikalar kurulurken birçok tarlayı satın alacaklar.”
Bütün kış inşaatı hızla süren fabrika bir bahar günü milletvekillerinin, iş adamlarının, valinin, kaymakamın, belediye başkanlarının ve gazetecilerin katıldığı görkemli bir açılış töreniyle faaliyete geçtikten kısa bir süre sonra… bacasından yükselmeye başlayan yağmur bulutu gibi simsiyah dumanlar köyün üstünü heyula gibi kapladı… güpegündüz masmavi gökyüzü ve güneş görünmez oldu… temiz, oksijenli havaya alışkın köylülerin, etrafa yayılan gaz kokusundan genzi yanmaya başladı… her geçen gün başı, midesi ağrıyanlar çoğaldı… yemyeşil bahçelerin, kırların bitki kokulu tertemiz havasının yerini insanın nefes alıp verişini zorlaştıran isli, pas kokulu bir hava aldı… köyün, meyve ağaçlarıyla verimli toprakları üzerinde… gece gündüz hiç durmadan çalışan fabrikanın bacasından serpilen küllerden ince bir tabaka oluştu…
İlk bahar yaklaşırken tarlalarına her yıl olduğu gibi… enginar, fasulye, kereviz, domates diken köylüler dikip dikeceklerine pişman oldu. Fabrikanın bacasından yağan küller daha filiz bile salamadan bütün ürünleri çürütüp kuruttu. Bu yetmiyormuş gibi fabrikanın su ihtiyacını karşılamak için açılan derin derin artezyenler yüzünden köyün su kuyuları da kurumaya başlayınca köylüleri bir panik aldı… Muhtar Veli Dayıyı sıkıştırmaya başladılar:
“Veli Dayı… şu fabrika sahipleriyle git bir konuş… fabrikanın külleri güzelim tarlalarımızı perişan etti… verimliliğini yok etti… aylardır bir şey ekip, biçemiyoruz… bu yetmiyormuş gibi fabrikanın artezyenleri de kuyularımızı da kuruttu. “Ne olacak bizim bu hâlimi? Bir an önce şu tarlalarımızı ne yapacaklarsa yapsınlar bari”
Muhtar Veli Dayı, fabrikanın sahipleriyle görüşme çareleri ararken… fabrikanın çevresindeki tarla sahiplerine haber geldi… tarlalarını satmak isteyenlerin fabrikanın bürosuna başvurmaları isteniyordu. Haber köyde bayram havası estirdi; aylardır zengin olma hayaliyle yaşayan tarla sahiplerinin düşleri gerçek oluyordu… Yusuf dayı, Arabacı Bekir ve Hacı Halil gibi onlarda zengin olacaktı.
Haberin sevinciyle o gece kimsenin gözüne uyku girmedi. Sabah erkenden koşarak gittikleri fabrikanın alım-satım bürosunda beklemedikleri bir sürprizle karşılaştılar… “Aslında tarlalarınızın dönümü bugün beş yüz lira bile etmez; fakat size yardımcı olmak için dönümüne bin lira verebiliriz”
Fabrikanın bu teklifine isyan ettiler:
“Geçen yıl öteki tarlaların dönümüne beş bin lira vermiştiniz… bizimkilerine gelince bu yaptığınız haksızlık… bizde satmıyoruz” diye bağırıp, çağırarak köye döndüler.
Öğleden sonra gök gürültüsüyle başlayan sağanak yağmur akşam karanlığı bastırınca durmuştu. Her tarafından ışık huzmelerinin fışkırdığı fabrikanın bacasından yükselen kapkara dumanlar sersem bir anaforla köyün üstünde oradan oraya savruluyordu…
Erkenden hınca hınç dolan Köy kahvesinde herkes burnundan soluyordu. Arka arkaya gelen sıcak çaylar bir iki solukta hınçla bitiriliyor… her kafadan bir ses çıkıyordu:
“Bir yıl önce yanı başımdaki Yusuf Dayının tarlasının dönümüne beş bin lira verdiler… şimdi bizimkine gelince bin lira veririz diyorlar… bu kadar haksızlık olur mu ya!.. Ben o tarladan yılda üç kez mahsul kaldırıyorum kardeşim.”diye isyan eden Koca Osman’a kahvedekilerden biri laf attı,
“Bırak üç defa mahsul kaldırmayı Koca Osman şimdi bir defa kaldır da görelim.”
Kahvenin içindeki gürültü deprem yemiş gibi kesildi… Koca Osman'ın nutku tutuldu… öylece kala kaldı…
Kiraz ağacının dalından kendi yaptığı ağızlıkla sigarasını yavaş yavaş tüttüren köyün en yaşlısı Cemal Ağa’nın kalın ve tok sesi duyuldu:
“O lafı kim ettiyse doğru söylüyor Koca Osman… o tarlan şimdi beş para etmez… yüz lira da verseler… başka çaren mi va? Fabrikanın bacasından çıkan küller tarlalarımızın verimliliğini yok etti su kuyularımızı kuruttu… suyun olmadığı yerde hayat mı olu? Köyümüzün kırlarında, yaylalarında bile otlar bile bitmiyor artık… yakında hayvanlarımız bile aç kalacak.”
Cemal Ağanın sözleri, kahvedekilerin yüzünde bir şamar gibi patlamıştı…her kafadan bir ses çıkmaya başladı:
“Fabrikayı gidip kaymakama şikâyet edelim.”
“Jandarmaya bildirelim.”
“Mahkemeye verelim”
Muhtar veli dayı herkesi susturdu:
“Arkadaşlar, böyle her kafadan bir ses çıkarsa bir şey yapılmaz… kimse telâşlanmasın, yarın gider kaymakama bir dilekçe verir… fabrikanın kapatılmasını isteriz.”
Kısa bir sessizlikten sonra Muhtar Veli dayının yeğeni Kemal’in sesi duyuldu:
“Emmi, bu işin içinde bir bit yeniği var dediğim zaman beni konuşturmadınız, terslediniz hep... kaymakama dilekçe verseniz ne olu? Vermeseniz ne olu? Fabrikayı kapattırsanız ne olu? Kapattırmasan ne olu? Yemyeşil verimli topraklarımız geri mi gelece? Bu fabrika kurulmadan önce köyümüz bu yörenin en verimli topraklarına sahipti… evlerimizin bahçelerinde en güzel güller, fesleğenler, hüsnüyusuflar, sümbüller açardı… sarmaşıkların dallarında, melisa ağaçlarında ağustos böcekleri öter, uğur böcekleri uçuşurdu. Kırlangıçkuyruklu kelebekler de gelmiyor artık.”